Ο επισκέπτης της Μάνης εντυπωσιάζεται από την πληθώρα των βυζαντινών ναών, που οικοδομήθηκαν ανάμεσα στον 5 ο και 14 ο αιώνα. Οι περισσότεροι είναι αγιογραφημένοι και στην τοιχοδομία τους παρατηρούμε εντοιχισμένα μάρμαρα ή μαρμάρινες κολώνες , από αρχαιοελληνικούς ναούς.

Η ύπαρξη αυτών των ειρηνευτικών καλλιτεχνημάτων αποτελεί αντίθεση με την παρουσία των πολεμόπυργων . Αξιοσημείωτο είναι ότι πολλές από τις εκκλησίες που βρίσκονται διάσπαρτες στο Μανιάτικο τοπίο ή μέσα σε οικισμούς, ήταν ιδιωτικές και συμπλήρωναν με τον πύργο οικογενειακό νεκροταφείο, τη μικρή κοινωνία της Πατριάς.

Μερικοί από τους ναούς είναι οικοδομημένοι στις υπώρειες βουνοσειρών, άλλοι δεσπόζουν στα διάσελα των βουνών ή κυριαρχούν σε περίοπτες θέσεις, ενώ ορισμένοι είναι ριζωμένοι σε απρόσιτα ακρογιάλια.  Η πλειοψηφία όμως είναι μέσα στα ολιγάνθρωπα πυργοχώρια ή δίπλα σε αυτοκινητόδρομους και η επίσκεψη σε αυτούς αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της γνωριμίας του επισκέπτη με τη Μάνη.

Οι πύργοι της Μάνης 800 περίπου σκορπισμένοι στα χωριά, στα βουνά, στ’ ακρογιάλια, και σε κάθε επίκαιρο σημείο, σφραγίζουν την κοινωνική διάρθρωση της Μάνης.

Η ύπαρξη τους αναφέρεται από τα χρόνια του Ιουστινιανού, άλλα οι πρώτοι οχυρωματικοί πύργοι στην αρχιτεκτονική της Μάνης εμφανίζονται το 13 ο αιώνα. Πύργοι-οχυρά χτίστηκαν και το 15 ο αιώνα, από Μανιάτες στρατιώτες που γύρισαν από τη Δύση όπου πήραν μέρος στους πολέμους των Βενετών.

Οριστικά οι πύργοι καθιερώθηκαν την εποχή της Τουρκοκρατίας και αποτέλεσαν σημαντικό αποτρεπτικό παράγοντα των επίδοξων κατακτητών.

Ενδιαφέρουσα είναι η κατασκευαστική τους αρτιότητα. Είναι λιθόδμητες και πολυόροφες κατασκευές, με τρείς έως πέντε ορόφους, ενώ το ύψος τους πολλές φορές φτάνει τα 20μ.

Οι πύργοι ήταν καλά μελετημένοι στην κατασκευή τους με πολεμίστρες και ζεματίστρες . Οι πολεμίστρες , είχαν εσωτερικά χωνοειδή σχήμα για να εξασφαλίσουν μεγαλύτερη δυνατότητα σκόπευσης με ασφάλεια. Οι ζεματίστρες βρισκόταν πάνω από τη χαμηλή είσοδο, αλλά και στους πετρομάχους, έτσι ώστε να αντιμετωπίζονται με επιτυχία οι εχθρικές προσπάθειες  για την ανατίναξη των γωνιακών αγκωναριών. Οι πετρομάχοι βρίσκονταν στις γωνίες του τελευταίου ορόφου και συνήθως ήταν δύο σε διαγώνια θέση με εξέχοντα κυκλικά ή πολυγωνικά παρατηρητήρια.

Η Μανιάτικη λαϊκή αρχιτεκτονική, δωρική και ιδιότυπη, χαρακτηρίζεται από την αρχιτεκτονική χρήση της πέτρας. Οι λιθοξόοι, οι πετροφάοι δηλαδή, ακολουθούν τις ίδιες τεχνικές και εντυπωσιακό δείγμα αποτελούν τα νεόκτιστα σπίτια, οι αναπαλαιώσεις πύργων και πυργόσπιτων, αλλά και μνημείων. 

Ο επισκέπτης της Μάνης δεν πρόκειται να γνωρίσει την ασύγκριτη γοητεία αυτών των γραφικών χωριών αν ακολουθήσει μόνο τον κεντρικό δρόμο. 

Κατεβαίνοντας την πλάγια από την Αρεόπολη προς την Καλαμάτα, συναντάμε μέσα στο μικρό όρμο το Λιμένι, ένας μικρός παραδοσιακός οικισμός όπου το όμορφο τοπίο του βουνού συναντά τη θάλασσα. 

Οι Μαυρομιχαλαίοι  χρησιμοποίησαν το Λιμένι ως έδρα και λιμάνι.

Στη Μάνη εκτός από το ιστορικό κάστρο της Μαΐνης ήσαν και μία σειρά από μικρότερα φρούρια που μέχρι τις ημέρες μας λέγονταν καστρία. Από αυτά άλλα είναι μεγαλύτερα και έδρες των παλαιών βυζαντινών Κόμητων ή αργότερα των Τοπαρχών, και άλλα μικρότερα και εμπροσθοφυλακές ή Βάρδιες του κάστρου της Μαΐνης ή των καστρίων.

Τα μεγαλύτερα καστρία της Μάνης στην Βυζαντινή περίοδο ήσαν:
1. Καστρί Τηγανιού –(Αποσκεροί, Νικλιάνικο).
2. Καστρί Κολοκύθι –(Προσηλιακοί).
3. Καστρί Καρυούπολης –(Φωκάδες).
4. Σιδερόκαστρο –(Μαλεύρηδες).
5. Καστρί του Μεληγγού –(Σπανήδες).

Από τους Φράγκους χτίστηκαν τα κάστρα:
1. Κάστρο του Λεύκτρου.
2. Κάστρο του Πασσαβά.
3. Κάστρο της Μαΐνης.

Από τους Τούρκους ή Ενετούς χτίστηκαν τα κάστρα:
1. Κάστρο Ζαρνάτας.
2. Κάστρο Κελεφάς.
3. Κάστρο Πόρτο-Κάγιου.
4. Κάστρο της Μπαρδούνιας.

Σπήλαια Διρού και το Νεολιθικό Μουσείο
Χαρακτηρίζεται ως το ωραιότερο λιμναίο σπήλαιο του κόσμου. Αποτελείται από τρία σπήλαια: την Αλεπότρυπα, το Καταφύγγι και τη Βλυχάδα που είναι επισκέψιμο. Εξερευνήθηκαν πρώτη φορά το 1950 από το ζεύγος σπηλαιολόγων Πετρόχειλου. Η θερμοκρασία στο εσωτερικό χώρο κυμαίνεται από 16-20ο C και στο νερό 12ο C. Η επίσκεψη του γίνεται με μικρές βάρκες και τον βαρκάρη να σας ξεναγεί στην ιστορία του σπηλαίου. 

Το μήκος της τουριστικής διαδρομής είναι 1.200 μέτρα λιμναία και 300 μέτρα χερσαία, ενώ η διάρκεια επίσκεψης είναι 20' -25' λεπτά με την βάρκα και άλλα 5'-10' με τα πόδια.

Βάθεια
Ίσως ο πιο εντυπωσιακός και γραφικός οικισμός της Μάνης, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ο Παρθενώνας της Μανιάτικης αρχιτεκτονικής. 

Διαθέτει πολυάριθμους καλοδιατηρημένους πύργους σε οχυρωματική διάταξη, οι οποίοι είχαν ανακαινιστεί από τον ΕΟΤ την δεκαετία του 80 και λειτούργησαν ένα διάστημα ως ξενώνες. Στην Βάθεια υπάρχουν πολλές εκκλησίες που οικοδομήθηκαν με υλικά από την αρχαία πόλη Καινήπολις που βρισκόταν στην γύρω περιοχή.

Ακρωτήριο Ταίναρο (Κάβο Ματαπάς)
Εδώ υπήρχε σύμφωνα με τον Παυσανία ο ναός του Ταινάριου Ποσειδώνα, ο οποίος λατρευόταν ιδιαίτερα από τους Λάκωνες και αποτέλεσε κέντρο του "Κοινού των Ελευθερολακώνων".

Είναι πολύ πιθανό ο ναός του Ποσειδώνα να βρίσκεται λίγο πιο πέρα από το εκκλησάκι του Ασωμάτου, το οποίο για να χτιστεί χρησιμοποιήθηκαν υλικά από τον αρχαίο ναό.

Σε μικρό και απομονωμένο σπήλαιο του Ταινάρου αναφέρεται η ύπαρξη νεκρομαντείου του Ποσειδώνα ή Ψυχοπομπείου τόσο από τον Παυσανία, όσο και από τον Πλούταρχο.

Από τον Κάβο Ματαπά σαράντα μίλια αλαργινά…
Εκεί λέγετε πως υπήρχαν οι Πύλες του 'Αδη. Αφήστε το αυτοκίνητο σας και ακολουθήστε το μονοπάτι που οδηγεί στο νοτιότερο σημείο της ηπειρωτικής Ευρώπης, στον Φάρο του Ταινάρου.

Η διαδρομή διαρκεί 20-30 λεπτά αλλά μόλις φτάσετε θα σας ανταμείψει με την αίσθηση της απόλυτης ελευθερίας.

Ο Φάρος του Ταινάρου χτίστηκε το 1882 από Γάλλους, ανακαινίστηκε το 1950 και συνεχίζει έως σήμερα ακάθεκτος να παρέχει τις υπηρεσίες του στους ναυτικούς.

Αρεόπολη (Τσίμοβα)
Η Αρεόπολη λέγεται πως ήταν αφιερωμένη στον Άρη, το Θεό του πολέμου(πόλη του Άρη). Μια βόλτα στο ιστορικό κέντρο και στα στενά σοκάκια της θα ανταμείψει τον επισκέπτη.

Να επισκεφθείτε την όμορφη εκκλησία ων Παμμεγίστων Ταξιαρχών με το μεγάλο καμπαναριό και την λιθόστρωτη πλατεία (17ης Μαρτίου 1821) , στην οποία στις 17 Μαρτίου του 1821 έγινε η ορκωμοσία των Μανιατών δίνοντας το έναυσμα της επανάστασης.

Στην κεντρική πλατεία της Αρεόπολης, την Πλατεία των Αθανάτων, υπάρχει ο ανδριάντας του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη.

Λιμένι και Πύργος Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη
Μια βόλτα στο ιστορικό και συνάμα γραφικό λιμανάκι του Λιμενιού θα σας προσφέρει στιγμές χαλάρωσης και ηρεμίας.

Στο Λιμένι δεσπόζει ο Πύργος του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, κτιριακό συγκρότημα ανεκτίμητης αξίας, που ανήκε στον γνωστό αρχηγό-μπέη της Μάνης που πρωταγωνίστησε στην επανάσταση του 1821.

Ο πύργος αποτέλεσε το στρατηγείο των Μανιατών στην επανάσταση και σήμερα προορίζεται για το Μουσείο Μέσα Μάνης.

Επισκεφτείτε ακόμα για φωτογραφίες τον ερειπωμένο Ναό της Παναγιάς της Βρεττής που βρίσκεται στην κάτω είσοδο του χωριού.

Μονή Ντεκούλου ή Δεκούλου
Επισκεφτείτε την μοναδική Μονή Ντεκούλου του 16ου αιώνα με την τρισυπόστατη εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, του Αγίου Νικολάου και Παντελεήμονος που βρίσκεται εντός της Μονής.

Στην εκκλησία θα δείτε σπάνιες αγιογραφίες που απεικονίζουν μεταξύ άλλων τον Παντοκράτορα περιτριγυρισμένο από το ζωδιακό κύκλο.  

Το 1770 υπογράφηκε εδώ μεταξύ του Θεόδωρου Ορλώφ, της οικογενείας Μαυρομιχάλη και των υπόλοιπων Μανιατών η συμφωνία με την οποία ξεκίνησε η επανάσταση του 1770 κατά των Τούρκων, γνωστή ως Ορλωφικά.

Κάστρο Κελεφάς
Tο Κάστρο της Κελεφάς, κτίστηκε το 1670 από Τούρκους με τη συνεργασία του Μανιάτη πειρατή Λυμπεράκη Γερακάρη.

Σήμερα διασώζονται τμήματα των εξωτερικών τειχών, δύο πύργοι και κάποια χαλάσματα από κτίσματα στο εσωτερικό του. Το Κάστρο της Κελεφάς δεσπόζει σε ολόκληρη την περιοχή του όρμου του Οιτύλου. 

Αξίζει μια επίσκεψη για να απολαύσετε την υπέροχη θέα.

Στούπα
Ένα από τα πιο όμορφα χωριά της Μεσσηνιακής Μάνης.

Εδώ ο Νίκος Καζαντζάκης εμπνεύστηκε και έγραψε το βίο του Αλέξη Ζορμπά.

Στη θέση των αρχαίων Λεύκτρων θα δείτε τα ερείπια του φράγκικου κάστρου.

Οι όμορφες παραλίες της Στούπας και της Καλόγριας προσελκύουν πλήθος κόσμου του καλοκαιρινούς μήνες.

Γύθειο και Νησίδα Κρανάη
Ξεναγηθείτε στο Γύθειο με το γραφικό λιμάνι, την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική με τα υπέροχα διώροφα και τριώροφα νεοκλασικά του και το αμφιθεατρικό χτίσιμο της πόλης που σε παραπέμπει σε νησί.

Στη νησίδα Κρανάη, σύμφωνα με την παράδοση, διανυκτέρευσε ο Πάρης με την Ωραία Ελένη από το ταξίδι τους για την Τροία. 

Στη νησίδα βρίσκεται ο επιβλητικός πύργος του Τζανετάκη – Γρηγοράκη που χτίστηκε το 1829 από τον ομώνυμο στρατηγό της επανάστασης, πλέον έχει αναστηλωθεί και λειτουργεί ως λαογραφικό μουσείο της Μάνης.

Καρδαμύλη
Μαγευτικός πετρόκτιστος οικισμός με μεγάλη ιστορία. Την αναφέρει ο Όμηρος μεταξύ των πόλεων που είχε υποσχεθεί να χαρίσει ο Αγαμέμνονας στον Αχιλλέα αν παντρευόταν μια από τις κόρες του, την Ιφιάνασσα, τη Λαοδίκη ή τη Χρυσόθεμη.

Η Καρδαμύλη έπαιξε σημαντικό ρόλο κατά την προετοιμασία της επανάστασης του 1821. Σήμερα μπορείτε να περπατήστε στα σοκάκια και να θαυμάσετε τους ιστορικούς Πύργους και Πυργόσπιτα της.